सर्पदंश

सर्पदंश/साप चावणे- सामान्य खबरदारी

सर्पदंशाबाबत माहिती:

साप चावणे ही वैद्यकीय आपत्कालीन स्थिती आहे. वेळेवर उपचार न झाल्यास ते प्राणघातक ठरू शकते.
सर्व साप विषारी नसतात. अनेक साप शेतीतील किड नियंत्रित करण्यात मदत करतात.
सापांना मारण्याऐवजी त्यांचे सुरक्षित रेस्क्यू करण्याच्या पद्धतींना प्रोत्साहन द्यायला हवे.
बहुतांश सर्पदंश रात्री, शेतकाम करताना किंवा पावसाळ्यात होतात, त्यामुळे अश्या वेळी विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.
साप प्रामुख्याने शेतात, लाकडाच्या ढिगाऱ्यांत, जोत्यांमध्ये, दगडाखाली, व पाणवठ्याजवळ लपतात. त्यामुळे अशा ठिकाणी काम करताना
सावधगिरी बाळगावी.

सर्पदंश टाळण्यासाठी खबरदारी:

शेतात काम करताना बूट व जाड कपडे घालावेत.
रात्री चालताना प्रकाशासाठी टॉर्चचा वापर करावा.
घराजवळील गवती झुडपे व जास्त वाढलेली गवत वेळोवेळी कापावी.
झोपायची जागा जमिनीपासून थोडी उंच ठेवावी व मच्छरदाणीचा वापर करावा.
लाकूड व इतर कचरा घरापासून दूर साठवावा.
कुटुंबातील सदस्यांना सर्पदंशानंतर काय करावे आणि काय करू नये हे शिकवावे.
सर्पदंशाबाबतचे गैरसमज दूर करण्यासाठी जनजागृती करावी.
सर्पदंशावरील औषध उपलब्ध असणारे आपल्या परिसरातील जवळचे वैद्यकीय केंद्र आणि तेथील संपर्क क्रमांक याबाबत माहित करून घ्या.
जवळच्या रुग्णालयाचे, अँब्युलन्स चालकाचे आणि सर्प मित्रांचे मोबाईल क्रमांक सेव्ह करून ठेवा.

सर्पदंश झाल्यास करावयाच्या गोष्टी (DOs):

शांत राहा. रुग्णाला धीर द्या व हालचाल टाळा. हालचालीमुळे विष लवकर शरीरात पसरते.
आपत्कालीन क्रमांकावर मदतीसाठी फोन करा. त्वरित वैद्यकीय मदत मिळवा. सर्पदंश ही वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थिती आहे.
दंश झालेला भाग स्थिर ठेवा. चावलेला भाग हृदयाच्या पातळीखाली ठेवा व शक्यतो हलवू नका.
घट्ट वस्त्र/दागिने काढा: सूज येऊ शकते, म्हणून अंगावरचे दागिने किंवा घट्ट कपडे काढा.
सापाचे वर्णन लक्षात ठेवा. शक्य असल्यास, सापाचा रंग, आकार व रचना लक्षात ठेवा. हि माहिती सर्पमित्र आणि डॉक्टरांना उपयुक्त ठरते.
दंशाचा भाग स्वच्छ करा. स्वच्छ पाण्याने हळुवार धुवा. साबण किंवा अँटीसेप्टिक वापरू नका.
सैल पट्टी बांधून भाग स्थिर ठेवा.
सर्पदंश झालेल्या व्यक्तीसोबत राहून तिला धीर द्या. दंश झालेल्या व्यक्तीच्या श्वासोच्छ्वास व नाडीवर लक्ष ठेवा.

सर्पदंश झाल्यास करू नयेत अशा गोष्टी (DON’Ts):

घाबरू नका व सर्पदंश झालेल्या व्यक्तीला पळू देऊ नका. धावल्याने विष लवकर पसरते.
सर्पदंश झालेल्या ठिकाणी घट्ट पट्टी किंवा दाब देऊ नका. यामुळे रक्तप्रवाह बंद होतो व पेशींचे नुकसान होते.
जखम कापू नका किंवा विष शोषण्याचा प्रयत्न करू नका. या गोष्टी निष्फळ व धोकादायक आहेत.
बर्फ वापरू नका. त्यामुळे ऊतींचे नुकसान अधिक होते.
दारू, कॉफी किंवा औषधे देऊ नका. यामुळे उपचारात अडथळा येतो.
रुग्णालयात नेण्यात विलंब करू नका. लक्षणे सौम्य असली तरी तात्काळ वैद्यकीय मदत घ्या.
सापाला पकडण्याचा किंवा मारण्याचा प्रयत्न करू नका. हे अत्यंत धोकादायक आहे.
जादूटोणा किंवा घरगुती उपायांवर विश्वास ठेवू नका. मंत्र, घरगुती उपाय यामुळे वेळ वाया जातो. त्वरित रुग्णालयात पोहोचवा.