आग

आग- सामान्य खबरदारी

प्रतिबंधात्मक उपाय

• नेहमी लक्षात ठेवा- उष्णता, ऑक्सिजन आणि इंधन ही तीन महत्त्वाची घटक आहेत ज्यामुळे आग लागते. या तीन घटकांचा एकमेकांशी संपर्क टाळण्यासाठी घेतलेल्या प्रतिबंधात्मक उपायांमुळे आग लागण्याचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होतो.

• आपले घर, इमारत, व्यावसायिक संकुल आणि परिसरात अग्निसुरक्षा मानकांचे पालन केले जाते का याची खात्री करण्यासाठी संबंधित अधिकाऱ्यांकडून अग्निसुरक्षा ऑडिट करून घ्या.

• आपले घर, इमारत आणि परिसर नियमितपणे संभाव्य धोके आणि आग लागण्याची शक्यता असलेल्या परिस्थितींसाठी तपासा. कोणतेही संभाव्य धोके किंवा जोखीम आढळल्यास, त्वरित संबंधित अधिकाऱ्यांना कळवा जेणेकरून आवश्यक ती कारवाई वेळेवर केली जाऊ शकते.

• विविध आपत्कालीन परिस्थितींना सामोरे जाण्यासाठी, प्रथमोपचार देण्यासाठी आणि आगच्या प्रकारानुसार अग्निशामक यंत्रणेचा वापर करण्यासाठी प्रशिक्षण घ्या.

• शक्य असल्यास, घरात किंवा इमारतींमध्ये स्मोक अलार्म बसवा. ते कार्यरत आहेत का याची नियमितपणे तपासणी करा.

• आपले निवासी इमारत, कार्यालयीन परिसर इत्यादी ‘धूम्रपान निषिद्ध’ क्षेत्र बनवण्याचा प्रयत्न करा. आवश्यक असल्यास, स्वतंत्र धूम्रपान क्षेत्र तयार करा.

• सार्वजनिक आणि सामायिक इमारतींमध्ये बाहेर पडण्याच्या मार्गांशी परिचित व्हा. बाहेर पडण्याचे मार्ग/ जिने कोणत्याही अडथळ्यांपासून मुक्त आहेत याची खात्री करा.

• आपल्या घर आणि कार्यालयीन परिसराच्या आसपास आपत्कालीन वाहनांच्या सहज प्रवेश आणि हालचालीसाठी पुरेशी मोकळी जागा आणि रुंद रस्ते उपलब्ध आहेत याची खात्री करा.

• निवासी क्षेत्र आणि कार्यालयीन परिसरात बाहेर पडण्याचे मार्ग चिन्हांकित करा आणि आग लागण्याच्या जोखमीच्या प्रमाणानुसार अग्निशामक उपकरणे उपलब्ध ठेवा.

• आपल्या घर आणि कार्यालयीन परिसरात प्रथमोपचार किट आणि प्रत्येक विभागात अग्निशामक यंत्रणेची व्यवस्था करा.

• कोणतीही आग पूर्णपणे विझल्याची खात्री केल्याशिवाय तेथून जाऊ नका. ती त्वरित विझवली नाही तर ती वेगाने पसरू शकते.

• आपल्या घर किंवा कार्यालयात जुन्या वर्तमानपत्रे किंवा ज्वलनशील साहित्य साठवू नका.

• कचरा, सुकलेली पाने किंवा वनस्पती जाळू नका. नेहमी योग्य नगरपालिका कचरा व्यवस्थापन मार्गाने त्यांची विल्हेवाट लावा.

• घरात, विशेषतः सैल विद्युत तारांच्या जवळ, ज्वलनशील द्रव किंवा इतर कोणतेही ज्वलनशील साहित्य साठवू नका.

• नेहमी काडेपेटी, ज्वलनशील पदार्थ आणि लायटर्स लहान मुलांपासून दूर ठेवा.

• हीटर/स्टोव्ह/उघड्या चुलींच्या जवळ कागद, कपडे आणि ज्वलनशील द्रव ठेवू नका.

• LPG गॅस स्टोव्ह उंच प्लॅटफॉर्मवर ठेवा. त्यांना जमिनीवर ठेवू नका.

• स्वयंपाक केल्यानंतर गॅस सिलिंडरचा व्हॉल्व्ह आणि गॅस स्टोव्हची नॉब बंद करा.

• काडेपेटी, सिगारेट बट्स इत्यादी कचरापेटीत, सुकलेल्या गवतामध्ये किंवा लाकडी सामग्रीच्या जवळ फेकू नका.

• तेलाचे दिवे, अगरबत्ती किंवा मेणबत्त्या लाकडी टेबलवर किंवा ज्वलनशील सामग्रीच्या जवळ ठेवू नका.

• स्वयंपाक करताना सैल, उडणारे आणि सिंथेटिक कपडे घालू नका.

• आगीवरून कोणतीही वस्तू घेण्यासाठी हात पुढे करू नका. ती त्वरित आग पकडू शकते.

• आपल्या परिसरातील विद्युत भार आवश्यकता सतत मूल्यांकन करा आणि वीज कंपनी पुरेशी वीज पुरवते याची खात्री करा. यामुळे ओव्हरलोडमुळे निर्माण होणारी उष्णता टाळता येईल.

• विद्युत शॉर्ट सर्किटमुळे लागणारी आग टाळण्यासाठी मानक विद्युत उपकरणे, स्विचेस, फ्यूजेस इत्यादींचा वापर करा. तसेच, शॉर्ट सर्किट टाळण्यासाठी पुरेसे अर्थ-लीकेज सर्किट ब्रेकर्स (ELCBs) आहेत याची खात्री करा.

• सैल विद्युत जोडणी नियमितपणे तपासा. विद्युत तार किंवा कॉर्ड्स कार्पेटखाली किंवा गर्दीच्या भागात टाकू नका.

• वापरानंतर विद्युत उपकरणे बंद करा आणि प्लग सॉकेटमधून काढा.

• दीर्घकाळासाठी घर सोडताना घराचा ‘मेन’ विद्युत स्विच बंद करा.

• एका सॉकेटमध्ये खूप जास्त विद्युत उपकरणे प्लग करू नका.

• दैनंदिन वापराच्या ठिकाणी मोठे विद्युत संच नाहीत याची खात्री करा.

आग लागल्यास:

• घाबरू नका. शांत राहा. भीतीने ओरडू आणि पळू नका.

• आग लागल्यास, 101 वर कॉल करून अग्निशामक विभागाला संपर्क करा. आसपासच्या लोकांना माहिती देण्यासाठी आपत्कालीन अलार्म वाजवा.

• सर्व विद्युत उपकरणांचे प्लग त्वरित काढा.

• उपलब्ध उपकरणांनी आग विझवण्याचा प्रयत्न करा.

• आग नियंत्रणाबाहेर असल्यास त्वरित सुरक्षित ठिकाणी जा.

• आपल्या वस्तू गोळा करण्यासाठी परत जाऊ नका.

• सुरक्षित अंतरावरून आग पाहत रहा जोपर्यंत अग्निशामक विभागाची मदत येत नाही आणि ते आल्यावर त्यांना परिस्थितीची माहिती द्या.

जर तुम्ही आगीत अडकले असाल तर:

• जर धूर पसरलेला असेल तर जमिनीलगत रहा.

• दरवाजा उघडण्यापूर्वी तो गरम आहे का ते तपासा.

• दरवाजाच्या वरच्या भागाला, हँडलला व चौकटीला हाताच्या मागच्या बाजूने स्पर्श करून तपासा. जर गरम असेल, तर दरवाजा उघडू नका.

• जर दरवाजातून बाहेर पडता येत नसेल, तर खिडकी वापरा. खिडकी फार उंच असेल आणि उडी मारणे शक्य नसेल, तर मदतीसाठी वस्त्र वगैरे हालवून लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न करा.

• जर खोलीतून बाहेर पडता येत असेल, तर जमिनीवर सरपटत जा.

• कपडे पेटले असतील तर “थांबा, खाली वाका आणि लोळा” (STOP, DROP and ROLL). जमिनीवर लोळून विझवण्याच्या प्रयत्न करा.

• जर तुम्ही अडकले असाल, तर जमिनीवर झोपा किंवा बसा. धूर आत शिरू नये म्हणून मार्ग अडवा, बाहेर पडण्याचा मार्ग शोधा.

• खोलीत धूर पसरू नये यासाठी दरवाजाखाली ओले कापड ठेवा जेणेकरून.

• धूर नाकावाटे शरीरात जाऊन त्रास होऊ नये यासाठी ओले कापड तोंडावर धरून श्वास घ्या.

• जर कोणीतरी व्यक्ती आगीत भाजली/होरपळले असेल, तर तिला ब्लँकेटमध्ये गुंडाळा.

• आग लागून भाजल्यास, त्या जागेवर थंड पाणी ओता जोपर्यंत वेदना कमी होत नाहीत.

जर आग सायरन (अलार्म) ऐकू आला तर:

• जवळचा आणि उपलब्ध असलेला रस्ता वापरून तात्काळ बाहेर पडा.

• आग लागलेल्या ठिकाणी आत कोणतीही व्यक्ती नाही याची खात्री झाल्यावरच दरवाजे व खिडक्या बंद करा.

• लिफ्टचा वापर करू नका. जिन्याचा वापर करा.

• अग्निशामक विभागाची मदत आल्यावर त्यांना सहकार्य करा.

• अग्निशमन वाहनांना रस्ता द्या जेणेकरून ते लवकर पोहोचू शकतील.

• फायर हायड्रंट्स किंवा पाण्याच्या टाकीजवळ वाहनं पार्क करू नका.

• अग्निशमन दलाला जवळील पाण्याच्या साठ्यांच्या (बोअरवेल, तलाव, टाक्या इ.) ठिकाणाबाबत माहिती द्या. मार्गदर्शन करा.

आगीपासून सुरक्षिततेसाठी काय करू नये?

• गर्दीच्या ठिकाणी, अरुंद गल्ल्यांमध्ये किंवा घरामध्ये फटाके फोडू नका.

• जास्त आवाजासाठी फटाक्यांना पत्र्याचे डबे किंवा काचेच्या बाटल्यांमध्ये फोडू नका.

• सैलसर व लांब कपडे घालणे टाळा – ते लवकर पेट घेऊ शकतात.

• सिगारेटचे जळते तुकडे कोठेही बेफिकिरीने टाकू नका.

• जळालेलं कपडं जर सहज निघत नसेल तर जबरदस्तीने काढू नका

• भाजलेल्या जागेवर चिकट पट्टी लावू नका. तात्काळ वैद्यकीय मदत घ्या.