जंगलातील आग

जंगलातील आग/ वनवा- सामान्य खबरदारी

प्रतिबंध व पूर्वतयारी:

जिल्हा अग्निशमन विभाग (१०१) व स्थानिक वन अधिकाऱ्यांचे आपत्कालीन संपर्क क्रमांक जवळ ठेवा.
कोणतीही आग बेवारस किंवा नियंत्रणाबाहेर दिसल्यास त्याकडे दुर्लक्ष करू नका. त्वरित अधिकाऱ्यांना कळवा.
जंगलाजवळ आगी लावून पूर्णपणे न विझवता तशीच सोडून जाऊ नका. आग पूर्णपणे विझवा आणि राख थंड झाली आहे का हे खात्री करा.
जंगलात कॅम्पिंग दरम्यान, लालटेन, स्टोव्ह आणि हीटर वापरताना खबरदारी घ्या. रिफ्यूल करण्यापूर्वी उपकरणे थंड झाली आहेत याची खात्री करा.
ज्वलनशील द्रव्यांचा अपघात टाळा व त्यांना दूर सुरक्षित ठिकाणी ठेवा.
जंगलातून जाताना सिगारेट, काडेपेटी फेकू नका.
जंगलाजवळ शेतातील कचरा, पालापाचोळा व इतर कचरा जाळू नका.
जंगलाजवळच्या शेतांमध्ये कचरा जाळू नका.
दूरस्थ व जंगलातील आगप्रवण भागातील लोकांनी आपत्ती दरम्यान बाहेर पडण्याचे मार्ग माहित करून घ्यावेत आणि आपत्कालीन साहित्य तयार ठेवावे.
नियमितपणे स्थानिक वन अधिकाऱ्यांच्या सहकार्याने वनव्यापासून सुरक्षित राहण्यासाठीच्या आवश्यक कृतींचा सराव करा.
आग लागल्यावर एकत्र जमा होण्याचे सुरक्षित ठिकाण आधीच निश्चित करून ठेवावे व कुटुंबीयांना त्याची माहिती असावी.

जंगलात आग लागल्यास स्थानांतर:

स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या सूचनेनुसार लगेचच सुरक्षित स्थळी स्थानांतर करा.
स्थानांतर करताना आजूबाजूच्या उडणाऱ्या ठिणग्यांपासून व राखेपासून संरक्षणासाठी योग्य काळजी घ्या.
जनावरांना बांधून न ठेवता त्यांना मोकळे सोडा.

घर सोडण्याआधी:

घराच्या आसपासचे लाकूड, शेतीकचरा, गॅस सिलेंडर, इंधनाच्या कॅनसारखी ज्वलनशील वस्तू सुरक्षित ठिकाणी हलवा.
खिडक्या व दरवाजे बंद करा.
मोठ्या भांड्यांमध्ये पाणी भरून ठेवा. याचा उपयोग आग विझवण्यासाठी होऊ शकतो.
वनवाची आग घरापर्यंत येऊ नये यासाठी झुडपे व कुंपण तोडा, जेणेकरून घर आगीपासून वेगळं राहील.
गटार, छप्पर यावरून वाळलेली पाने हटवा आणि पाणी फवारून ओलसर करा.
घरातील पडदे किंवा इतर ज्वलनशील गोष्टी बंद करा.
स्थानिक वन अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधा आणि जंगल आगीबाबत सतर्क राहा.

घराबाहेर खुल्या जंगलात आगीत अडकल्यास:

आगीपासून पळू नका. तळ्याजवळ किंवा नदीसारख्या स्थिर जलाशयात आसरा घ्या.
पाण्याचा स्रोत नसेल, तर कमी वनस्पती असलेल्या खोल भागात जा, जमिनीवर झोपा आणि अंगावर ओला कपडा, ब्लँकेट किंवा माती टाका.
धूर टाळण्यासाठी ओल्या कपड्याने नाक आणि तोंड झाका.
आग वाढवणारा इंधनाचा स्त्रोत नसलेली जागा आश्रय घेण्यासाठी निवडा.

घरात अडकले असल्यास:

शांत राहा. आग पुढे सरकत असल्यास घरात मागे सरा. आग घर जळण्याआधी पुढे निघून जाण्याची शक्यता असते. तरी सतर्क रहा. दुर्लक्ष करू नका.
दरवाजा गरम वाटत असल्यास उघडू नका. दुसऱ्या बाजूला आग असू शकते.

गाडीमध्ये अडकल्यास:

बाहेर पळण्यापेक्षा गाडीतच सुरक्षित रहा.
खिडक्या व एअर वेंट्स बंद ठेवा.
लाईट सुरू करून सावकाश गाडी चालवा.
इतर वाहनं व लोक यांची काळजीपूर्वक निरीक्षण करा.
पुढे काय आहे हे दिसत नसेल तर धुरात चालवू नका. धुरात गाडी चालवण्याचा धोका पत्करू नका.

गाडी थांबवावी लागल्यास:

झाडांपासून दूर गाडी लावा..
लाईट सुरू व इंजिन बंद ठेवा.
अंगावर ज्वलनशील नसलेले काही तरी झाकून जमिनीलगत सुरक्षित राहा.
धूर व ठिणग्या आल्या तरी गोंधळून जाऊ नका, कारण इंधन टाकी सहसा फुटत नाहीत.

नेहमी लक्षात ठेवा:

दाट झाडांजवळ धूम्रपान करू नका. सिगारेट/बिडी जळत्या स्थितीत फेकू नका.
जंगलात लावलेली आग वापरल्यानंतर ती पूर्ण विझवा.
कोरड्या वनस्पतींच्या भागात वीज पडल्याने आग लागू शकते, अशा वेळी कुंपण तयार करा किंवा वन अधिकाऱ्यांना कळवा.
शक्य असल्यास फावड्याने खणून किंवा पाणी ओतून आग विझवा. नाही शक्य असल्यास अग्निशमन दलाला कॉल करा.
शेतातील जनावरं व इतर हलवता येणाऱ्या वस्तू सुरक्षित स्थळी हलवा.
आगीच्या वेळी रेडिओ/टीव्ही/संदेशांद्वारे सतत माहिती घ्या आणि स्थानिक प्रशासनाच्या सूचना पाळा.
कुटुंबीय, मित्र व इतरांना आगीची कारणं आणि धोके समजवा. जंगल आगीसंबंधी जनजागृती करा.
जंगलात अचानक आग लागल्यास घाबरू नका, धीर ठेवा आणि इतरांनाही आधार द्या.
जळते लाकडं झाडाझुडपात सोडून जाऊ नका.
जंगलात आग लागलेली असताना वेळी जंगलात जाऊ नका.
आपल्या परिसरात पिकाचे पाचट झाकून नवीन पीक घेण्याच्या पद्धतीच्या (slash & burn) वापर न करण्यासाठी लोकांना जागरूक करा. ही पद्धत कार्बन डाएऑक्साईड वाढवून आरोग्यावरही परिणाम करते.